SOC 1 vs SOC 2 - dlaczego audytor może rekomendować zły raport?

SOC 1 vs SOC 2 - dlaczego audytor może rekomendować zły raport?

Wybór między raportem SOC 1 a SOC 2 wydaje się prosty, dopóki nie zaczniemy analizować faktycznego celu audytu i grupy odbiorców. W praktyce to właśnie tu pojawia się najwięcej błędnych rekomendacji. Wielu audytorów, kierując się przyzwyczajeniem lub nadmierną ostrożnością, proponuje niewłaściwy raport – często z przekonania, że „SOC to SOC”. Tymczasem różnice między nimi są fundamentalne, a wybór nieodpowiedniego typu może prowadzić do strat finansowych, niepotrzebnej pracy i braku zaufania ze strony klientów.

Gdzie najczęściej dochodzi do błędów?

Najczęstsze pomyłki wynikają z trzech czynników. Po pierwsze, firmy proszą o „SOC report”, nie precyzując, o jaki typ chodzi. Dopiero szczegółowa rozmowa o zakresie usług ujawnia, że potrzebny jest albo SOC 1, albo SOC 2 – i rzadko oba naraz. Po drugie, część audytorów finansowych patrzy na problem wyłącznie z perspektywy sprawozdawczości. W efekcie rekomendują SOC 1, nawet jeśli usługodawca w żaden sposób nie wpływa na raporty finansowe klienta. Tymczasem w takich przypadkach lepszym wyborem jest SOC 2, który ocenia bezpieczeństwo i niezawodność przetwarzania danych. Po trzecie, często dochodzi do mylenia SOC 2+ z “certyfikacją” innych wymagań, takich jak ISO 27001,czy HITRUST. W rzeczywistości jest to jedynie mapowanie wymagań, a nie uzyskanie formalnego “certyfikatu”.

Dodatkowym źródłem zamieszania jest fakt, że część kontroli może być wspólna dla obu raportów. Na przykład polityka kontroli dostępu czy rejestracja incydentów bezpieczeństwa są równie istotne dla audytu finansowego, jak i technologicznego. To powoduje, że granica między SOC 1 a SOC 2 bywa pozornie płynna – jednak różni się cel audytu oraz grupa odbiorców raportu. Dodatkowo wskazane kontrole IT mogą dotyczyć innego zakresu systemów. Dla SOC 1 są to systemy finansowo - księgowe, natomiast dla SOC 2 są to systemy związane ze świadczoną usługą lub wpływające na świadczoną usługę.

Różnice, które decydują o wyborze

Podstawowa różnica między SOC 1 a SOC 2 dotyczy tego, co dokładnie jest badane i dla kogo powstaje raport.

SOC 1 skupia się na kontrolach, które mogą wpływać na sprawozdawczość finansową klienta (ICFR). Audytor bada, czy mechanizmy kontrolne usługodawcy chronią dane finansowe klienta i czy raporty tworzone w oparciu o te dane są wiarygodne.Z kolei SOC 2 koncentruje się na Trust Services Criteria (TSC), czyli pięciu kategoriach: bezpieczeństwie, dostępności, integralności przetwarzania, poufności i prywatności. Tylko pierwsze z nich – Security – jest obowiązkowe, a pozostałe dobiera się w zależności od rodzaju świadczonej i atestowanej usługi, wymagań prawnych, regulacyjnych i klienta oraz profilu ryzyka.

Adresaci raportów również się różnią. SOC 1 trafia głównie do dyrektorów finansowych, audytorów i zespołów zajmujących się ryzykiem finansowym. SOC 2 jest przeznaczony dla działów IT, bezpieczeństwa informacji, compliance oraz partnerów biznesowych, którzy muszą mieć pewność, że dane są przetwarzane zgodnie z wymogami bezpieczeństwa.

Każdy z raportów może występować w dwóch wariantach:Type I – ocenia zaprojektowanie i istnienie kontroli w określonym dniu,Type II – bada dodatkowo ich skuteczność operacyjną w czasie (co najmniej przez sześć miesięcy, a najlepiej przez pełny rok).Dzięki temu SOC Type II staje się bardziej wiarygodnym i trwałym dowodem dla klientów, potwierdzającym, że organizacja rzeczywiście utrzymuje odpowiedni poziom bezpieczeństwa przez cały okres audytu.

Jak uniknąć błędnej rekomendacji?

Aby nie wybrać niewłaściwego raportu, warto przeprowadzić prostą analizę. Pierwszym krokiem jest ustalenie, czy Twoja organizacja wpływa na dane finansowe klienta. Jeśli tak, właściwym wyborem jest SOC 1. Jeśli natomiast Twoja działalność dotyczy bezpieczeństwa danych, infrastruktury lub usług chmurowych, audyt powinien być prowadzony w ramach SOC 2.

Kolejnym etapem jest określenie docelowych odbiorców raportu. Jeżeli jego adresatem jest audytor finansowy klienta – potrzebny jest SOC 1. Jeśli natomiast raport ma trafić do zespołów IT, compliance lub regulatorów, bardziej odpowiedni będzie SOC 2.

Warto również zdecydować, czy raport ma być typu I czy II. Ten pierwszy jest szybszy do uzyskania, ale ograniczony do opisu systemu i projektu kontroli. Typ I jest raportem przejściowym, gdyż docelowo należy przekazać raport Typu II. Typ II wymaga dłuższego okresu obserwacji, jednak dostarcza dowodów rzeczywistego działania kontroli, co zwiększa zaufanie klientów i partnerów.

Przed rozpoczęciem audytu dobrze jest przeprowadzić readiness assessment, czyli ocenę gotowości organizacji. Polega ona na identyfikacji luk w kontrolach, uporządkowaniu dokumentacji i przygotowaniu zespołu do współpracy z audytorem. Taki krok pozwala uniknąć problemów podczas właściwego badania i skrócić czas realizacji całego procesu.

Dlaczego audytorzy się mylą?

Nie każdy audytor zna specyfikę usług technologicznych czy SaaS. Często działają oni w oparciu o własne doświadczenia z klasycznymi audytami finansowymi, dlatego automatycznie rekomendują SOC 1, nawet gdy nie jest on uzasadniony. Innym problemem jest presja klientów końcowych, którzy w zapytaniach ofertowych piszą ogólnikowo „SOC report required”, bez doprecyzowania typu. Dostawca, chcąc szybko spełnić wymogi kontraktowe, wybiera pierwszy raport z listy – i tu pojawia się problem. Z czasem okazuje się, że klienci wcale nie potrzebowali audytu dotyczącego kontroli finansowych, lecz potwierdzenia bezpieczeństwa danych, czyli SOC 2.

Częstym nieporozumieniem jest także błędne przekonanie, że SOC 2+ to “certyfikacja” w stylu ISO 27001 czy HITRUST. W rzeczywistości to dodatkowe mapowanie – pokazanie, w jaki sposób kryteria Trust Services pokrywają się z wymaganiami innych standardów. Samo posiadanie raportu SOC 2+ nie oznacza więc “certyfikacji”z innymi regulacjami, a potwierdzenia, że organizacja wykonuje wskazane przez te standardy wymagania.

Praktyczne przykłady zastosowań

Aby łatwiej zrozumieć różnicę, warto przyjrzeć się kilku konkretnym przykładom.Firma zajmująca się outsourcingiem płac lub rozliczaniem transakcji finansowych będzie potrzebowała raportu SOC 1, ponieważ jej usługi bezpośrednio wpływają na dane finansowe klienta. Natomiast dostawca oprogramowania SaaS, platform chmurowych lub systemów przechowujących dane medyczne powinien wybrać SOC 2, obejmujący przynajmniej kryterium Security, a często także Availability i Confidentiality.

Raport SOC 2 Type II, obejmujący okres co najmniej sześciu miesięcy (najlepiej pełny rok), staje się w takich przypadkach dowodem dojrzałości procesów bezpieczeństwa. Klienci coraz częściej wymagają jego aktualizacji co roku, traktując go jako warunek utrzymania współpracy.

Jak podejść strategicznie do wyboru SOC?

Najlepsze organizacje zaczynają od szczegółowego mapowania swoich usług względem ryzyk i oczekiwań klientów. Tam, gdzie istnieje wpływ na dane finansowe, powstaje SOC 1. Tam, gdzie kluczowe jest zaufanie do przetwarzania danych, wdrażany jest SOC 2. Często oba raporty można połączyć, korzystając z wspólnych kontroli (jednak nie zawsze), co redukuje czas i koszty audytu.

Warto też pamiętać, że dobrze przygotowany raport SOC 2 staje się narzędziem sprzedażowym – buduje wiarygodność, skraca cykl decyzyjny i wzmacnia przewagę konkurencyjną. Dlatego decyzja o wyborze właściwego raportu nie jest tylko kwestią zgodności, lecz także inwestycją w reputację i zaufanie.

Podsumowanie

Zanim przyjmiesz rekomendację audytora, zadaj sobie trzy pytania:

1. Czy moje usługi wpływają na dane finansowe klienta?

2. Kto będzie czytał raport – audytor finansowy czy dział bezpieczeństwa?

Odpowiedzi na te pytania pozwolą Ci właściwie dobrać typ raportu i uniknąć kosztownych błędów. W wielu przypadkach SOC 2 okazuje się bardziej wartościowy biznesowo niż SOC 1, ponieważ odpowiada na realne potrzeby klientów w zakresie bezpieczeństwa danych. Kluczem jest jednak świadomy wybór, a nie automatyczne podążanie za rekomendacją audytora.