Kiedy firmy z branży fintech potrzebują SOC1, a kiedy nie?

Kiedy firmy z branży fintech potrzebują SOC1, a kiedy nie?

Firma dostarczająca rozwiązania finansowe na platformach technologicznych (fintech) potrzebuje raportu SOC 1, jeśli jej działalność bezpośrednio wpływa na sprawozdawczość finansową klientów (ICFR — Internal Control over Financial Reporting). Oznacza to sytuacje, w których dostarczane dane lub przetwarzane transakcje mogą wprost zmieniać liczby w księgach rachunkowych klienta — jak w przypadku księgowania płatności, naliczania odsetek czy wyceny aktywów. Natomiast jeśli fintech świadczy usługi technologiczne, które nie mają bezpośredniego wpływu na ICFR, wystarczający będzie raport SOC 2, a w celach marketingowych — jego publiczna wersja SOC 3.

Czym właściwie jest SOC 1 i dlaczego ma znaczenie dla fintechów?

Raport SOC 1 służy do oceny, czy systemy i procedury kontrolne organizacji usługowej mogą mieć wpływ na dokładność sprawozdań finansowych klientów. Jest to dokument o charakterze audytowym, przeznaczony głównie dla audytorów klientów, a nie dla publicznego obiegu. Fintechy oferujące rozwiązania z zakresu przetwarzania transakcji, obsługi płatności, wyceny aktywów czy usług powierniczych często muszą posiadać taki raport, ponieważ ich działalność wpływa na dane księgowe instytucji finansowych.

Z kolei raport SOC 2 koncentruje się na bezpieczeństwie operacyjnym i kontroli nad danymi. Weryfikuje on zgodność organizacji z tzw. Trust Services Criteria, obejmującymi pięć obszarów: bezpieczeństwo, dostępność, integralność przetwarzania, poufność i prywatność. W praktyce oznacza to, że SOC 2 sprawdza, czy dane klientów są bezpieczne, dostępne i przetwarzane w sposób zgodny z przyjętymi zasadami.

SOC 3 to natomiast skrócona, publiczna wersja SOC 2, przeznaczona do prezentacji zgodności z tymi standardami w materiałach marketingowych.

Typy raportów SOC i ich znaczenie

Raporty SOC występują w dwóch typach: Type I oraz Type II.

• Type I ocenia zaprojektowanie i wdrożenie kontroli w danym momencie — można go potraktować jako zdjęcie sytuacji „tu i teraz”.

• Type II idzie krok dalej, badając skuteczność działania tych kontroli w określonym czasie, najczęściej od sześciu do dwunastu miesięcy.

Dla instytucji finansowych oraz partnerów biznesowych fintechów raport SOC 1 Type II jest często niezbędnym wymogiem współpracy, ponieważ zapewnia wiarygodność i potwierdza stabilność procesów operacyjnych.

Jak ocenić czy firma potrzebuje SOC 1?

Najprostszy sposób to zadać sobie pytanie:„Czy moja usługa może zmienić liczby w sprawozdaniach finansowych klienta?”

Jeśli odpowiedź brzmi tak — potrzebujesz SOC 1.

Jeśli nie, a Twoi klienci wymagają jedynie potwierdzenia bezpieczeństwa danych — wystarczy SOC 2, ewentualnie uzupełniony o SOC 3 do celów promocyjnych.

Przykładowo, fintech oferujący system rozliczeń lub płatności, którego dane trafiają do ksiąg rachunkowych klienta, powinien posiadać SOC 1 Type II. Natomiast firma dostarczająca platformę analityczną, rozwiązania chmurowe lub oprogramowanie CRM — SOC 2 Type II, skupiony na bezpieczeństwie i dostępności usług.

Kiedy fintech musi posiadać SOC 1?

SOC 1 jest niezbędny, gdy działalność firmy wpływa na księgowość lub raporty finansowe klientów. Dotyczy to przede wszystkim:

• procesorów płatności, których dane zasilają raporty finansowe,

• platform inwestycyjnych obliczających wartość aktywów lub prowizje,

• systemów payroll, naliczających wynagrodzenia w spółkach publicznych,

• dostawców rozwiązań core banking, którzy wspierają moduły księgowe i raportowe.

W każdym z tych przypadków ewentualny błąd po stronie dostawcy mógłby skutkować zniekształceniem danych finansowych, dlatego wymagany jest audyt SOC 1, który potwierdzi skuteczność i rzetelność systemu kontroli wewnętrznej.

Kiedy SOC 1 nie jest potrzebny?

Nie każda firma fintech musi przechodzić audyt SOC 1. Jeśli Twoja działalność polega głównie na przechowywaniu, analizie lub udostępnianiu danych, a nie na ich księgowaniu, SOC 2 będzie wystarczający.

Dotyczy to w szczególności dostawców chmury, usług hostingowych, narzędzi SaaS, systemów analitycznych czy aplikacji wspierających obsługę klienta. W takich przypadkach kluczowe jest zapewnienie bezpieczeństwa, ciągłości działania i poufności danych — a te aspekty obejmuje właśnie SOC 2 Type II.

Jak wygląda audyt SOC 1?

Audyt SOC 1 koncentruje się na celach kontrolnych związanych z ICFR oraz na ogólnych kontrolach IT (ITGC). Audytor analizuje, czy procedury i systemy organizacji usługowej są zaprojektowane i działają w sposób, który pozwala zapobiec błędom w sprawozdawczości finansowej klientów.

Raport ma ograniczoną dystrybucję — trafia do klientów i ich audytorów, a nie do szerokiej opinii publicznej. Warto pamiętać, że SOC 1 nie zastępuje audytu bezpieczeństwa operacyjnego ani nie potwierdza zgodności z normami prywatności; jego zakres ogranicza się do obszaru finansowego. Te elementy weryfikuje dopiero SOC 2

Rola klienta w procesie SOC (CUEC)

Raport SOC 1 opisuje również tzw. CUEC — Complementary User Entity Controls, czyli kontrole, które musi utrzymywać sam klient, by cały proces był skuteczny. Innymi słowy, nawet najlepszy raport SOC 1 nie zwalnia klientów z obowiązku posiadania własnych mechanizmów kontrolnych, takich jak przeglądy wyjątków, monitorowanie dostępu czy okresowe uzgodnienia danych

Koszty i czas przygotowania do audytu

Wdrożenie SOC 1 to proces wymagający zarówno czasu, jak i zasobów. Koszt pełnego audytu waha się od 25 000 do 75 000 USD, a prace zespołu wewnętrznego zajmują zwykle 200–500 godzin. Utrzymanie zgodności i coroczna recertyfikacja generują dodatkowe nakłady.

Dla porównania, SOC 2 jest droższy — zazwyczaj od 30 000 do 100 000 USD, w zależności od liczby kryteriów i złożoności systemu. Dodatkowy raport SOC 3 to koszt rzędu 5 000–15 000 USD, ale może stanowić cenne narzędzie wizerunkowe.W przypadku SOC Type II, proces trwa zazwyczaj od sześciu do dwunastu miesięcy, ponieważ obejmuje testowanie skuteczności kontroli w czasie.

Wymagania regulatorów i praktyki rynkowe

Regulatorzy sektora finansowego — tacy jak FFIEC czy OCC w USA oraz FCA/PRA w Wielkiej Brytanii — rekomendują stosowanie raportów SOC jako elementu zarządzania ryzykiem stron trzecich (TPRM). Banki i ubezpieczyciele oczekują od swoich dostawców potwierdzenia, że kontrolują zarówno procesy wpływające na ICFR (SOC 1 Type II), jak i bezpieczeństwo technologiczne (SOC 2 Type II).

W związku z rosnącą regulacją fintechów i rozwojem obszarów takich jak open banking, embedded finance czy zarządzanie aktywami cyfrowymi, posiadanie odpowiedniego raportu SOC staje się warunkiem konkurencyjności i wiarygodności rynkowej.

Jak dobrać właściwy zakres SOC 2?

Jeśli Twoja firma nie potrzebuje SOC 1, warto starannie dobrać kryteria TSC (Trust Services Criteria) w ramach SOC 2. Każde z nich odpowiada konkretnym obszarom ryzyka:

• Security — obowiązkowe w każdym raporcie;

• Availability — istotne, jeśli klienci oczekują określonego poziomu SLA;

• Processing Integrity — kluczowe przy przetwarzaniu danych transakcyjnych;

• Confidentiality i Privacy — niezbędne przy przetwarzaniu danych finansowych lub osobowych.

Odpowiednie dopasowanie tych kryteriów pozwala budować zaufanie partnerów biznesowych i przyspiesza procesy due diligence.

Podsumowanie

Decyzja o tym, który raport SOC jest potrzebny, zależy przede wszystkim od charakteru świadczonych usług.

Jeśli fintech wpływa na dane księgowe klienta, SOC 1 jest koniecznością — bez niego trudno współpracować z dużymi instytucjami finansowymi.

Jeżeli natomiast działalność koncentruje się na technologii, danych i bezpieczeństwie, wystarczy SOC 2, który potwierdza, że firma chroni dane i utrzymuje ciągłość działania.

W wielu przypadkach najbardziej kompleksowym podejściem jest łączenie obu raportów, co daje pełen obraz kontroli — zarówno finansowych, jak i technologicznych.