Zasada proporcjonalności DORA - dlaczego ma znaczenie dla twojej organizacji?

Zasada proporcjonalności DORA - dlaczego ma znaczenie dla twojej organizacji?

Zrozumienie zasady proporcjonalności w kontekście rozporządzenia DORA (Digital Operational Resilience Act) może znacząco wpłynąć na sposób wdrażania wymogów bezpieczeństwa cyfrowego w instytucjach finansowych. Nie jest to jedynie kolejny wymóg regulacyjny, lecz fundamentalna koncepcja, która zarówno usprawnia, jak i komplikuje drogę do zgodności z przepisami.

Czym jest zasada proporcjonalności?

Artykuł 4 DORA wprowadza kluczową zasadę determinującą sposób implementacji wymogów:

"Podmioty finansowe wdrażają zasady określone w Rozdziale II zgodnie z zasadą proporcjonalności, uwzględniając ich rozmiar i ogólny profil ryzyka, a także charakter, skalę i złożoność świadczonych usług, działań i operacji."

Ta zasada obejmuje również wymogi związane z zarządzaniem incydentami (Rozdział III), testowaniem odporności cyfrowej (Rozdział IV) oraz zarządzaniem ryzykiem stron trzecich ICT (Rozdział V, Sekcja I). Całość rozporządzenia podlega więc interpretacji przez pryzmat proporcjonalności, co sprawia, że jego wdrożenie różni się w zależności od specyfiki organizacji.

Balansowanie wymogów z możliwościami

Jednym z głównych wyzwań dla organizacji jest określenie ilości zasobów potrzebnych do spełnienia wymogów DORA. Niektóre firmy błędnie zakładają konieczność przeznaczenia ogromnych środków na zgodność, podczas gdy według zasady proporcjonalności mogą kwalifikować się do bardziej wyważonego podejścia.

Progi określone w DORA zapewniają, że mniejsze lub mniej złożone organizacje nie są nadmiernie obciążone, lecz stosują poziom bezpieczeństwa adekwatny do ich specyficznego profilu ryzyka. Jednakże organizacje muszą również unikać niedoszacowania swoich obowiązków. Proporcjonalność zapewnia elastyczność, ale nie oznacza minimalnej zgodności.

Każdy podmiot finansowy powinien dokładnie ocenić swoją pozycję w ramach regulacyjnych i zapewnić, że alokacja zasobów jest uzasadniona, efektywna i dostosowana do rzeczywistej ekspozycji na ryzyko. W przeciwnym razie naraża się na ryzyko niezgodności, mimo pozornego spełnienia wymogów proporcjonalności.

Dojrzałe a niedojrzałe funkcje zarządzania ryzykiem

Dla podmiotów z ugruntowanym ładem korporacyjnym i zaawansowanym podejściem do zarządzania ryzykiem, interpretacja zasady proporcjonalności powinna przebiegać znacznie sprawniej. Większe organizacje często dysponują już wypracowanymi metodologiami oceny ryzyka i wdrażania kontroli dostosowanych do swoich profili ryzyka. Takie instytucje naturalnie zintegrują wymogi DORA ze swoimi istniejącymi ramami zarządzania bez większych trudności.

Sytuacja wygląda jednak zupełnie inaczej w przypadku mniej doświadczonych organizacji lub tych bez solidnych struktur zarządzania ryzykiem. Dla nich zasada proporcjonalności może błędnie jawić się jako furtka do "lekkiego podejścia". Niektóre podmioty mogą próbować wykorzystać Artykuł 4 jako uzasadnienie dla minimalnej zgodności, argumentując dostosowanie strategii do swojego rozmiaru i profilu ryzyka. W dłuższej perspektywie takie podejście nie wytrzyma jednak konfrontacji z rzeczywistością regulacyjną.

Dlaczego "lekkie podejście" zawodzi?

Kluczem do zrozumienia tej kwestii jest świadomość, że wszelkie decyzje podejmowane w ramach zasady proporcjonalności wymagają poparcia solidną logiką i dowodami. By dostarczyć te dowody, organizacje muszą przeprowadzić dokładne oceny ryzyka, zastosować uzasadnioną ocenę decyzji dotyczących bezpieczeństwa oraz opracować przejrzystą dokumentację, szczegółowo opisującą proces dochodzenia do konkretnych wniosków.

Bez tych elementów organy regulacyjne niemal na pewno zakwestionują interpretację zasady proporcjonalności przez daną organizację. W rezultacie to, co miało być uproszczeniem procesu zgodności, stanie się dodatkowym obciążeniem i potencjalnym źródłem problemów regulacyjnych.

Najlepsze starania czy rozsądne działania?

Pomocną perspektywą w myśleniu o zgodności z DORA jest rozróżnienie między "najlepszymi staraniami" a "rozsądnymi działaniami" - koncepcja często spotykana w kontekście zgodności prawnej. Regulatorzy rzadko oczekują absolutnej doskonałości, natomiast niemal zawsze wymagają, by organizacja wykazała, że potraktowała swoje obowiązki z należytą powagą.

Oznacza to, że nawet jeśli niektóre aspekty podejścia organizacji zostaną później uznane za niedoskonałe, musi ona udowodnić, że działała z należytą starannością, zastosowała odpowiedni poziom zasobów stosownie do swojego środowiska ryzyka i podejmowała świadome decyzje na każdym etapie procesu.

Brak dowodów świadczących o systematycznym podejściu znacząco utrudni powoływanie się na zasadę proporcjonalności w przypadku audytu. Organizacje muszą być przygotowane do uzasadnienia swoich procesów decyzyjnych, udowadniając działanie w dobrej wierze i dostosowanie strategii do określonego profilu ryzyka.

DORA jako szansa rozwojowa

DORA wykracza poza ramy zwykłego wymogu regulacyjnego - stanowi realną szansę rozwojową. Przy właściwym podejściu może stać się katalizatorem znaczących ulepszeń w obszarze odporności operacyjnej, cyberbezpieczeństwa, skuteczności zarządzania ryzykiem oraz zdolności organizacji do sprostania zewnętrznym kontrolom.

Traktowana z należytą uwagą i zrozumieniem, zasada proporcjonalności umożliwia organizacjom wdrażanie DORA w sposób efektywny i zgodny z ich specyfiką ryzyka. Nigdy jednak nie powinna być interpretowana jako pretekst do minimalnych działań - takie podejście przyniesie więcej szkody niż pożytku w dłuższej perspektywie.

Różnorodność podejść organizacyjnych

Reakcja organizacji na wymogi DORA zależy w znacznej mierze od jej charakteru i modelu biznesowego. Duże międzynarodowe podmioty finansowe o złożonej infrastrukturze będą wymagały bardziej złożonego i wielowarstwowego podejścia niż mniejsze, niszowe firmy. Jest to naturalna konsekwencja działania zasady proporcjonalności.

Niezależnie jednak od rozmiaru czy złożoności podmiotu, podstawowe wymaganie pozostaje niezmienne: należy ocenić krytyczność i ryzyko, udokumentować podjęte decyzje oraz być przygotowanym do ich merytorycznego uzasadnienia. Te trzy elementy stanowią fundament zgodności z DORA, niezależnie od interpretacji zasady proporcjonalności.

Elastyczność oferowana przez tę zasadę niesie ze sobą odpowiedzialność. Organizacje właściwie wykorzystujące proporcjonalność budują silniejszą pozycję nie tylko w kontekście zgodności regulacyjnej, ale także ogólnej odporności operacyjnej. Z kolei podmioty traktujące zasadę proporcjonalności jako furtkę do unikania obowiązków mogą spodziewać się wzmożonej kontroli ze strony regulatorów.

Praktyczne kroki do podjęcia

Do czasu rozpoczęcia działań egzekucyjnych związanych z DORA, optymalnym rozwiązaniem dla organizacji jest szczegółowe dokumentowanie decyzji oraz procesów decyzyjnych. Dzięki temu będą w stanie uzasadnić swoje podejście w przypadku audytu czy kontroli.

Fundamentem zgodności z DORA jest efektywne zarządzanie ryzykiem – element kluczowy również dla innych standardów i przepisów, takich jak Rozporządzenie o sztucznej inteligencji, NIS 2 czy RODO. Warto pamiętać, że większość organizacji finansowych nie mogłaby funkcjonować bez prawidłowo działających systemów ICT lub w przypadku utraty dostępu do krytycznych usług i danych.

Właśnie dlatego ochrona zasobów ICT ma znaczenie strategiczne. Niezależnie od czynników motywujących projekt bezpieczeństwa informacji, zarządzanie ryzykiem staje się znacznie łatwiejsze, gdy opiera się na sprawdzonych ramach, takich jak ISO 27005 lubr ISACA Risk IT Framework.

Wdrażając zasadę proporcjonalności DORA, kluczowe jest podejście oparte na starannej analizie i dokumentacji, zamiast traktowania jej jako sposobu na omijanie istotnych wymogów bezpieczeństwa. W ten sposób organizacja nie tylko zapewni zgodność regulacyjną, ale również realnie zwiększy swoją odporność cyfrową – co przecież stanowi nadrzędny cel całego rozporządzenia.